Terapia EMDR i inne metody pracy z traumą – jak mogą pomóc?

Wprowadzenie

Trauma może głęboko wpływać na nasze życie, zaburzając codzienne funkcjonowanie, relacje międzyludzkie oraz ogólne samopoczucie. Niezależnie od tego, czy doświadczyliśmy traumatycznego wydarzenia w dzieciństwie, czy w dorosłym życiu, skutki traumy mogą towarzyszyć nam przez długi czas, manifestując się jako zespół stresu pourazowego (PTSD) lub inne zaburzenia zdrowia psychicznego. Na szczęście współczesna psychoterapia oferuje szereg skutecznych metod leczenia traumy, wśród których szczególne miejsce zajmuje terapia EMDR. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej terapii EMDR oraz innym metodom pracy z traumą, które mogą pomóc w odzyskaniu równowagi emocjonalnej i poprawie jakości życia.

Czym jest trauma i jak wpływa na nasze zdrowie?

Trauma to reakcja psychologiczna na wydarzenie, które jest postrzegane jako zagrażające życiu, zdrowiu lub integralności psychicznej. Może to być doświadczenie bezpośrednie, bycie świadkiem traumatycznego wydarzenia lub nawet dowiadywanie się o traumie bliskiej osoby. Warto pamiętać, że trauma jest subiektywnym doświadczeniem – to, co dla jednej osoby może być traumatyczne, dla innej może nie mieć takiego charakteru.

Objawy traumy i PTSD

Zespół stresu pourazowego (PTSD) jest zaburzeniem, które może rozwinąć się u osób, które doświadczyły lub były świadkami traumatycznego wydarzenia. Do głównych objawów PTSD należą:

• Nawracające, niechciane wspomnienia traumatycznego wydarzenia

• Koszmary senne związane z traumą

• Flashbacki, czyli intensywne przeżywanie traumy "tu i teraz"

• Silny dyskomfort psychiczny lub reakcje fizjologiczne na bodźce przypominające traumę

• Unikanie myśli, uczuć, miejsc lub ludzi związanych z traumatycznym wydarzeniem

• Negatywne zmiany w myśleniu i nastroju

• Zmiany w reaktywności i pobudzeniu (np. problemy ze snem, wybuchowość, nadmierna czujność)

Trauma wpływa także na nasze zdrowie fizyczne. Badania naukowe potwierdzają związek między traumą a zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, chorób autoimmunologicznych, zaburzeń metabolicznych oraz przewlekłego bólu. Jest to związane z długotrwałym podwyższonym poziomem hormonów stresu, takich jak kortyzol i adrenalina.

Terapia EMDR – rewolucja w leczeniu traumy

Terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, czyli Odwrażliwianie i Przetwarzanie za Pomocą Ruchów Gałek Ocznych) to jedna z najbardziej skutecznych metod leczenia traumy i PTSD. Została opracowana przez psycholog Francine Shapiro w 1987 roku i od tego czasu zyskała uznanie na całym świecie.

Na czym polega terapia EMDR?

Terapia EMDR opiera się na założeniu, że traumatyczne wspomnienia są przechowywane w mózgu w nieuporządkowany sposób, co prowadzi do ich dysfunkcyjnego przetwarzania. Celem terapii jest pomoc w adaptacyjnym przepracowaniu tych wspomnień poprzez stymulację obu półkul mózgu.

Proces terapii EMDR składa się z ośmiu faz:

1. Historia pacjenta i planowanie leczenia – terapeuta zbiera informacje o pacjencie, jego historii i problemach.

2. Przygotowanie – pacjent uczy się technik radzenia sobie ze stresem i stabilizacji emocjonalnej.

3. Ocena – identyfikacja konkretnych wspomnień traumatycznych oraz związanych z nimi negatywnych przekonań, emocji i odczuć fizycznych.

4. Odwrażliwianie – pacjent koncentruje się na traumatycznym wspomnieniu, jednocześnie śledząc wzrokiem ruch palca terapeuty (lub inny rodzaj stymulacji bilateralnej, np. dźwięki lub dotyk).

5. Instalacja – wzmacnianie pozytywnych przekonań na temat siebie.

6. Skanowanie ciała – sprawdzenie, czy w ciele pozostały napięcia związane z traumą.

7. Zamknięcie – zapewnienie stabilności emocjonalnej pacjenta na koniec sesji.

8. Ponowna ocena – sprawdzenie postępów terapii na początku kolejnej sesji.

Skuteczność terapii EMDR

Liczne badania naukowe potwierdzają wysoką skuteczność terapii EMDR w leczeniu traumy i PTSD. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz wiele innych instytucji zajmujących się zdrowiem psychicznym rekomenduje EMDR jako metodę leczenia PTSD.

Co ważne, EMDR często przynosi rezultaty szybciej niż tradycyjne metody psychoterapeutyczne. Niektórzy pacjenci odczuwają znaczną poprawę już po kilku sesjach, choć pełna terapia zazwyczaj wymaga od 8 do 12 spotkań.

Inne skuteczne metody pracy z traumą

Oprócz terapii EMDR istnieje wiele innych metod pracy z traumą, które mogą być równie skuteczne w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta.

Terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie (TF-CBT)

TF-CBT to ustrukturyzowana, krótkoterminowa terapia, która łączy elementy terapii poznawczej, behawioralnej, interpersonalnej oraz wsparcia rodzinnego. Jest szczególnie skuteczna w leczeniu traumy u dzieci i młodzieży. Główne elementy TF-CBT to:

• Psychoedukacja na temat traumy i jej wpływu

• Techniki relaksacyjne i radzenia sobie ze stresem

• Ekspozycja na traumatyczne wspomnienia w bezpiecznym środowisku

• Restrukturyzacja poznawcza, czyli zmiana dysfunkcyjnych przekonań

• Wzmacnianie umiejętności rozwiązywania problemów i komunikacji

Somatic Experiencing (SE)

Somatic Experiencing to podejście terapeutyczne opracowane przez dr. Petera Levine'a, które koncentruje się na cielesnych aspektach traumy. SE opiera się na założeniu, że trauma jest przechowywana w ciele jako niezrealizowana energii, która może prowadzić do różnych objawów fizycznych i psychicznych.

W terapii SE pacjent uczy się rozpoznawać i uwalniać napięcie zgromadzone w ciele poprzez świadome doświadczanie doznań cielesnych związanych z traumą. Proces ten pomaga zakończyć reakcję "walcz lub uciekaj", która została zamrożona w czasie traumatycznego wydarzenia.

Terapia schematów

Terapia schematów to podejście integracyjne, które łączy elementy terapii poznawczo-behawioralnej, teorii przywiązania i psychodynamicznej. Jest szczególnie pomocna w leczeniu złożonej traumy, która często prowadzi do rozwoju dysfunkcyjnych schematów myślowych i emocjonalnych.

W terapii schematów pacjent uczy się rozpoznawać i modyfikować głęboko zakorzenione wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które powstały w wyniku niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie. Terapia ta kładzie nacisk na relację terapeutyczną jako narzędzie do zaspokajania tych potrzeb i tworzenia nowych, adaptacyjnych schematów.

Terapia psychodynamiczna skoncentrowana na traumie

Terapia psychodynamiczna koncentruje się na nieświadomych procesach psychicznych i ich wpływie na bieżące funkcjonowanie. W kontekście leczenia traumy, terapia psychodynamiczna pomaga pacjentowi zrozumieć, jak traumatyczne doświadczenia wpłynęły na jego rozwój psychiczny, relacje interpersonalne i obraz siebie.

Poprzez eksplorację nieświadomych konfliktów i mechanizmów obronnych, pacjent może lepiej zrozumieć swoje reakcje emocjonalne i behawioralne, co prowadzi do większej samoświadomości i zdolności do regulacji emocji.

Leczenie emocjonalnych blokad związanych z traumą

Trauma często prowadzi do powstawania emocjonalnych blokad, które mogą utrudniać normalne funkcjonowanie i rozwój osobisty. Oto kilka metod, które mogą pomóc w ich przezwyciężeniu:

Mindfulness i praktyki uważności

Praktyki uważności, takie jak medytacja mindfulness, mogą pomóc w rozwijaniu większej świadomości własnych myśli, emocji i doznań cielesnych bez osądzania. Badania pokazują, że regularna praktyka mindfulness może zmniejszyć objawy PTSD i poprawić ogólne samopoczucie.

Techniki regulacji emocji

Osoby, które doświadczyły traumy, często mają trudności z regulacją emocji. Uczenie się technik regulacji emocji, takich jak głębokie oddychanie, progresywna relaksacja mięśni czy technika STOP (Stop, Take a breath, Observe, Proceed), może pomóc w lepszym radzeniu sobie z trudnymi emocjami i zmniejszyć intensywność objawów PTSD.

Praca z ciałem

Ponieważ trauma jest przechowywana nie tylko w umyśle, ale także w ciele, różne formy pracy z ciałem mogą być bardzo pomocne w leczeniu traumy. Należą do nich joga traumasensytywna, tai chi, qigong, a także różne formy terapii ruchowej i tanecznej.

Kiedy szukać pomocy specjalisty?

Jeśli doświadczasz objawów traumy lub PTSD, które utrudniają ci codzienne funkcjonowanie, warto rozważyć skonsultowanie się ze specjalistą zdrowia psychicznego. Oto sygnały, które mogą wskazywać na potrzebę profesjonalnej pomocy:

• Nawracające, niechciane wspomnienia traumatycznego wydarzenia

• Problemy ze snem, w tym koszmary związane z traumą

• Unikanie miejsc, ludzi lub sytuacji przypominających o traumie

• Trudności w relacjach międzyludzkich

• Problemy z koncentracją i pamięcią

• Nadmierna czujność, drażliwość lub reakcje lękowe

• Myśli samobójcze lub samookaleczające

Pamiętaj, że szukanie pomocy nie jest oznaką słabości, ale odwagi i troski o własne zdrowie.

Podsumowanie

Trauma może mieć głęboki wpływ na nasze życie, ale z odpowiednią pomocą możliwe jest jej przepracowanie i powrót do zdrowia. Terapia EMDR, wraz z innymi metodami pracy z traumą, oferuje skuteczne narzędzia do przezwyciężania konsekwencji traumatycznych doświadczeń.

Każda osoba jest inna i może potrzebować innego podejścia terapeutycznego. Dlatego tak ważne jest znalezienie terapeuty, który posiada odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w leczeniu traumy, a także potrafi dostosować metody terapeutyczne do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Jeśli ty lub ktoś z twoich bliskich zmaga się z traumą, pamiętaj, że istnieje nadzieja i dostępna jest pomoc. Zrobienie pierwszego kroku może być trudne, ale może to być początek drogi do zdrowszego i bardziej satysfakcjonującego życia.